Δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης: πότε και πώς ένα παιδί τις κατακτά

Τα περισσότερα παιδιά, ιδιαίτερα μετά την ηλικία των τριών ετών, ζητούν να κάνουν όλο και πιο πολλά πράγματα μόνα τους. Αυτό συμβαίνει κυρίως στις δραστηριότητες αυτοεξυπηρέτησης στις οποίες συχνά είναι επίμονη η ανάγκη τους για ανεξαρτητοποίηση.
Οι δραστηριότητες αυτοεξυπηρέτησης στις οποίες καθημερινά εμπλέκονται τα παιδιά είναι:

• η σίτιση,
• η ένδυση και απόδυση (ντύσιμο και γδύσιμο),
• η χρήση της τουαλέτας,
• η προσωπική υγιεινή: το πλύσιμο χεριών και προσώπου, το βούρτσισμα των δοντιών, το μπάνιο, η περιποίηση μαλλιών κοκ.

Και ενώ πολλές φορές τα παιδιά ζητάνε να κάνουν μόνα τους πράγματα («μπορώ!», «είμαι μεγάλος-η!») , αυτό δεν είναι πάντα «βολικό» για τους γονείς. Ο συνηθέστερος λόγος είναι η έλλειψη χρόνου. Έτσι, συχνά οι γονείς κάνουμε για το παιδί πράγματα που θέλει και, πιθανώς, μπορεί να κάνει μόνο του αλλά σε πιο αργό ρυθμό.

Για παράδειγμα, το ντύνουμε για να μην αργήσει στο σχολείο ή σε κάποιο ραντεβού. Ένας δεύτερος λόγος είναι η ακαταστασία: ένα μικρό παιδί θα φάει μόνο του και, πιθανώς, να λερωθεί ή να λερώσει τον χώρο τριγύρω. Κάποιες φορές μπορεί να υποτιμάμε, άθελά μας, τις δυνατότητες του παιδιού μας, και να μη βλέπουμε ότι έχει μεγαλώσει.

Γιατί είναι η αυτοεξυπηρέτηση σημαντική;

1. Αυξάνει την αυτοπεποίθηση του παιδιού, που βλέπει ότι τα καταφέρνει.
2. Τους δίνει την ευκαιρία για πρωτοβουλία και αυτογνωσία.
3. Εξασκεί αισθητικο-κινητικές δεξιότητες, όπως η αδρή και η λεπτή κινητικότητα, η ισορροπία, ο συντονισμός κινήσεων, η αντίληψη του σώματος.
4. Εξασκούνται και γνωστικές δεξιότητες, όπως η επίλυση προβλήματος, η λήψη αποφάσεων, η συγκέντρωση, ο προσανατολισμός στον χώρο.

Ορισμένα βασικά στάδια αυτοεξυπηρέτησης είναι:

6 μηνών: τρώει αλεσμένη τροφή, πίνει νερό από ποτήρι, όταν το κρατάμε.
9-10 μηνών: βοηθά κρατώντας το ποτήρι, όταν πίνει νερό, τρώει με το χέρι του στερεά τροφή.
12 μηνών: βοηθάει στο ντύσιμο, κουνώντας τα χέρια και τα πόδια, προσπαθεί να πιάσει το κουτάλι, όταν τρώει.
1 – 1,6 ετών: χρησιμοποιεί μόνο του το κουτάλι (λερώνεται αρκετά), κρατά μόνο του το ποτήρι και πίνει, μπορεί να βγάλει τις κάλτσες και τα παπούτσια.
1,6 – 2 ετών: βοηθάει αρκετά στο ντύσιμο και στο γδύσιμο, αρχίζει να έχει έλεγχο της κύστης κατά τη διάρκεια της ημέρας, μπορεί να χρησιμοποιεί γιογιό ή τουαλέτα.
2- 3 ετών: γδύνεται μόνο του, χρησιμοποιεί καλά το κουτάλι και το πιρούνι, όταν τρώει.
3 ετών: μπορεί να ντυθεί μόνο του, αλλά δυσκολεύεται στο να βρει το μπροστά και το πίσω μέρος των ρούχων, να βάλει το σωστό πόδι στο παπούτσι, να κουμπώσει κουμπιά και φερμουάρ. Ελέγχει τους σφιγκτήρες την ημέρα, πλένει τα χέρια και το πρόσωπό του, βουρτσίζει τα δόντια με επίβλεψη. Μαζεύει τα παιχνίδια του.
5 ετών: ντύνεται μόνο του, δυσκολεύεται ακόμα με τα μικρά κουμπιά και τα κορδόνια των παπουτσιών. Μένει στεγνό την ημέρα και τη νύχτα, αλλά ατυχήματα μπορεί να συμβαίνουν τη νύχτα όταν είναι κουρασμένο ή αδιάθετο. Πλένεται μόνο του, κάνει μπάνιο με βοήθεια, βοηθάει σε δουλειές του σπιτιού, όπως το στρώσιμο τραπεζιού, το στρώσιμο του κρεβατιού του.
Από 6 ετών και άνω: χτενίζεται, δένει τα κορδόνια, λούζεται, χρησιμοποιεί το τηλέφωνο.

Τα παραπάνω ορόσημα είναι ενδεικτικά, καθώς κάθε παιδί είναι διαφορετικό και κατακτά τις δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης σε διαφορετικό χρόνο.

Όταν, όμως, βλέπουμε ότι το παιδί δυσκολεύεται αρκετά να κατακτήσει μια καινούρια δεξιότητα που αντιστοιχεί σε πολύ μικρότερη ηλικία από τη δική του, καλό είναι να το συζητήσουμε με τον/την παιδίατρό του.

Διάβασε επίσης: Μαμά, γιατί πρέπει να είμαι σε όλα τέλειος;

Πώς θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε το παιδί μας να μάθει κάποια καινούργια δεξιότητα αυτοεξυπηρέτησης;

• Δεν πιέζουμε ένα παιδί να μάθει μια καινούργια δραστηριότητα αν αρνείται. Βρίσκουμε παιχνιδιάρικους και διασκεδαστικούς τρόπους να εξασκηθεί σε αυτή, όπως, για παράδειγμα, να κάνει μπάνιο μαζί με παιχνίδια, να ντυθούμε με στολές αποκριάτικες, να ξεκολλήσει αυτοκόλλητα που του κολλήσαμε στην πλάτη…
• Δεν προσπαθούμε να του μάθουμε πολλές δραστηριότητες ταυτόχρονα.
• Δίνουμε σύντομες και σαφείς οδηγίες. «Σπάμε» την κάθε δραστηριότητα σε μικρά στάδια, εξηγώντας κάθε στάδιο. Για παράδειγμα, για το πλύσιμο χεριών: ανοίγω τη βρύση – βρέχω τα χέρια – βάζω σαπούνι – τρίβω τα χέρια για μερικά δευτερόλεπτα (μετράω ως…) – ξεπλένω τα χέρια – κλείνω τη βρύση – σκουπίζω τα χέρια.
• Αν το παιδί δυσκολεύεται να ολοκληρώσει μόνο του μια δραστηριότητα, το βοηθάμε κάνοντας την αρχή και αφήνουμε το τέλος να το προσπαθήσει μόνο του. Ή βοηθάμε στο δύσκολο κομμάτι και αφήνουμε το πιο εύκολο να το ολοκληρώσει. Σταδιακά η βοήθειά μας γίνεται όλο και μικρότερη.
• Δείχνουμε εμείς πώς γίνεται η δραστηριότητα βήμα-βήμα.
• Του προσφέρουμε πολλές ευκαιρίες και ενθάρρυνση. Ακόμα και όταν βλέπουμε να δυσκολεύεται, δεν το κριτικάρουμε. Έχουμε υπομονή.
• Του προσφέρουμε όσο χρόνο χρειάζεται. Βεβαιωνόμαστε ότι υπάρχει αρκετός χρόνος, διαλέγοντας την κατάλληλη ώρα, και δεν το πιέζουμε να τελειώσει πιο σύντομα.
• Το αφήνουμε να συμμετέχει ουσιαστικά, δίνοντάς του ευκαιρία να παίρνει πρωτοβουλίες και να αποφασίζει το ίδιο. Για παράδειγμα, να διαλέξει τα ρούχα που θα φορέσει, να διαλέξει την οδοντόβουρτσα από το κατάστημα.
• Το παροτρύνουμε να βοηθήσει στις δουλειές του σπιτιού, ακόμα και αν δεν τις κάνει όπως εμείς θα τις κάναμε.

Διάβασε επίσης: Τι είναι η εργοθεραπεία;

Παραμύθια: ποια είναι η αξία τους στην παιδική ηλικία

Ακολουθήστε το Miss or Madam στο Facebook και στο Instagram.