Προνήπιο με ΔΕΠ-Υ
Παρά το γεγονός ότι η διάγνωση της ΔΕΠ-Υ συνήθως τίθεται στην πρώτη σχολική ηλικία, η έναρξη της διαταραχής τοποθετείται, στις περισσότερες περιπτώσεις, πριν από τα 5 έτη. Μητέρες με παιδιά που αργότερα διαγνώσθηκαν με ΔΕΠ-Υ αναφέρουν ότι παρουσίαζαν έντονη κινητικότητα κατά την κύηση, ενώ στη νεογνική περίοδο είχαν κωλικούς, και, αργότερα, στη βρεφική ηλικία, ήταν υπερβολικά ανήσυχα, είχαν δυσκολία στον ύπνο και στο φαγητό και, γενικώς, ήταν «δύσκολα μωρά».
Στην προσχολική ηλικία, τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ βρίσκονται σε διαρκή κίνηση, μιλούν ακατάπαυστα και κάνουν φασαρία καθώς παίζουν, είναι ανήσυχα και ριψοκίνδυνα, κάνουν πολλές ερωτήσεις, χωρίς να περιμένουν την απάντηση. Στο νηπιαγωγείο δεν ακολουθούν τους κανόνες, εμπλέκονται σε ατυχήματα, δεν παρακολουθούν ιστορίες, δε συμμετέχουν σε ομαδικά παιχνίδια, διασπούν την τάξη.
Σε ποσοστό 30% έως 60% αντιμετωπίζουν δυσκολίες στον κινητικό συντονισμό, με αποτέλεσμα να πέφτουν ή να κάνουν ζημιές, να δυσκολεύονται σε δραστηριότητες, όπως το ποδήλατο, το κούμπωμα κουμπιών, η χρήση ψαλιδιού, η ζωγραφική. Επίσης, το 40% έως 64% των νηπίων με ΔΕΠ-Υ εμφανίζει καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου, και δυσκολίες στην άρθρωση και στη δομή του λόγου.
Επιπρόσθετα, εμφανίζουν δυσκολίες σε ορισμένες γνωστικές λειτουργίες, όπως στη μνήμη εργασίας, στην ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών και στον ανασταλτικό έλεγχο.
Παρουσιάζουν ελλείμματα στην κοινωνικοποίηση: δυσκολεύονται να επεξεργαστούν τα κοινωνικά ερεθίσματα, να αναγνωρίσουν και να ερμηνεύσουν τις συναισθηματικές εκφράσεις των άλλων, και, συχνά, διακρίνονται από μειωμένη κοινωνική ευαισθησία (αμοιβαίο σεβασμό και ενδιαφέρον για τους άλλους).
Συχνό φαινόμενο είναι οι εκρήξεις θυμού και η επιθετική συμπεριφορά: εξαιτίας της παρορμητικότητας και της δυσκολίας τους να διαχειριστούν τη μη ικανοποίηση των επιθυμιών τους γίνονται επιθετικά, με αποτέλεσμα η ενσωμάτωσή τους σε ομάδες συνομηλίκων να είναι δύσκολη.
Διάβασε επίσης: Τι είναι η εργοθεραπεία;
Προνήπιο με ΔΕΠ-Υ: Εκπαιδευτικά πλαίσια
Τα παιδιά με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ) αναγνωρίζεται ότι έχουν «ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες», σύμφωνα με τον νόμο 3699/08 (ΦΕΚ 103, 2008).
Έχουν την επιλογή να φοιτήσουν:
- σε σχολεία γενικής εκπαίδευσης με ή χωρίς παράλληλη στήριξη από ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό,
- σε Τμήματα Ένταξης (ΤΕ) εντός του σχολείου γενικής εκπαίδευσης ή
- σε Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (ΣΜΕΑΕ).
Η επιλογή του κατάλληλου εκπαιδευτικού πλαισίου για το κάθε παιδί καθορίζεται από τις ιδιαίτερες ατομικές του ανάγκες και προτείνεται από τα Κέντρα Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (Κ.Ε.Σ.Υ.), των οποίων οι αρμοδιότητες, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν: τη διερεύνηση και αξιολόγηση των εκπαιδευτικών και ψυχοκοινωνικών αναγκών των μαθητών και τον σχεδιασμό στοχευμένων εκπαιδευτικών και ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων.
Καθώς τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ συχνά εμφανίζουν μαθησιακά προβλήματα και δυσκολίες στη συμπεριφορά και στην κοινωνική αλληλεπίδραση, χρειάζονται κάποια μορφή ειδικής εκπαίδευσης. Η σύγχρονη τάση σχετικά με τα άτομα με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες είναι η συνεκπαίδευση όλων των μαθητών/τριών, με και χωρίς αναπηρίες.
Ειδικά στην προσχολική εκπαίδευση έχει αποδειχθεί ότι η συνεκπαίδευση παιδιών με προβλήματα μάθησης ή/και συμπεριφοράς, και παιδιών χωρίς δυσκολίες είναι πολύ σημαντική.
Έρευνες έχουν δείξει ότι ακόμα και μικρά παιδιά με σοβαρές αναπηρίες μπορούν να εκπαιδευτούν κατάλληλα σε σχολεία συνεκπαίδευσης.
Επιπλέον, οι γονείς των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες θεωρούν ότι η αποδοχή των παιδιών τους από τους συμμαθητές και τους δασκάλους σε μια τάξη συνεκπαίδευσης έχει μεγάλη σημασία για τη συνολική ανάπτυξή τους.
Διάβασε επίσης: Γιατί ένα παιδί χρειάζεται εργοθεραπευτική παρέμβαση και πώς θα ωφεληθεί;

Εκπαιδευτική αξιολόγηση για προνήπιο με ΔΕΠ-Υ
Όταν ο/η νηπιαγωγός έχει ένα παιδί με στοιχεία ΔΕΠ-Υ ή με διάγνωση ΔΕΠ-Υ, θα πρέπει να χρησιμοποιήσει κάποιες τεχνικές και να εφαρμόσει κατάλληλες παρεμβάσεις, με βάση το μαθησιακό προφίλ του παιδιού, τις δυνατότητες και τις δυσκολίες του.
Για να γνωρίσει ο/η εκπαιδευτικός το παιδί με τις δυνατότητες και τις δυσκολίες που έχει, πρέπει να το αξιολογεί. Η αξιολόγηση βασίζεται κυρίως στην παρατήρηση, και θα πρέπει να είναι συνεχής, ώστε να καταγράφονται οι ανάγκες του παιδιού και να τροποποιούνται και να προσαρμόζονται κατάλληλα οι δραστηριότητες.
Απαραίτητη είναι η συνεργασία του/της νηπιαγωγού με τους γονείς, γιατί, αφενός, βοηθά τον/τη νηπιαγωγό να γνωρίσει καλύτερα το παιδί, και, αφετέρου, βοηθά τους γονείς να μάθουν τεχνικές, ώστε να αντιμετωπίζουν τις ανάγκες του παιδιού στο σπίτι.
Επιπλέον, εάν πρόκειται για ένα παιδί που έχει ήδη διαγνωστεί με την ΔΕΠ-Υ, καλό θα ήταν ο/η νηπιαγωγός να συνεργαστεί με τους θεραπευτές και τους ειδικούς που πιθανόν να παρακολουθούν το παιδί ή/και με τον φορέα που πραγματοποίησε τη διάγνωση. Έτσι, θα μπορέσει να λάβει πληροφορίες και διευκρινήσεις, ώστε να καταγράψει τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του παιδιού και να διαμορφώσει μια «στρατηγική» για την υποστήριξή του.
Εκπαιδευτικές προτάσεις και τεχνικές
Γενικές αρχές
Υπάρχουν ορισμένες βασικές αρχές στην εκπαίδευση των παιδιών με ΔΕΠ-Υ σε όλες τις ηλικίες που μπορούν να εφαρμοστούν και στο σχολείο αλλά και από τους γονείς στο σπίτι.
- Οι κανόνες και οι οδηγίες που δίνονται στα παιδιά πρέπει να είναι σαφείς, σύντομοι και να παρουσιάζονται οπτικοποιημένοι. Βοηθάει όταν τα παιδιά επαναλαμβάνουν φωναχτά τους κανόνες και τις οδηγίες.
- Οι συνέπειες που ακολουθούν την εκδήλωση μιας συμπεριφοράς θα πρέπει να είναι άμεσες, έτσι ώστε να είναι αποτελεσματικές. Αυτό αφορά τόσο τις επιθυμητές όσο και τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές, για τις οποίες οι συνέπειες θα πρέπει να είναι ήπιες αλλά άμεσες.
- Προτού εφαρμοστούν συνέπειες πρέπει να χορηγούνται κίνητρα για να ενισχυθεί η κατάλληλη συμπεριφορά. Βοηθά ο έπαινος του παιδιού για σωστή συμπεριφορά, καθώς και η αγνόηση της ακατάλληλης συμπεριφοράς ή η απόσβεση. Κατά την απόσβεση εντοπίζεται ποιο είναι το ερέθισμα που ενισχύει μια ακατάλληλη συμπεριφορά και δεν παρέχεται πλέον.
- Η πρόβλεψη είναι πολύ σημαντική για την εκπαίδευση των παιδιών με ΔΕΠ-Υ. Αυτό σημαίνει ότι οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να προετοιμάζουν τα παιδιά κατά τη μετάβαση από τη μία δραστηριότητα στην άλλη ή από έναν χώρο σε άλλον. Έτσι θα εξασφαλισθεί ότι τα παιδιά είναι ενήμερα και προετοιμασμένα για τις αλλαγές.
Εκπαιδευτικές παρεμβάσεις και τροποποιήσεις
Μία από τις πιο διαδεδομένες παρεμβάσεις είναι η τροποποίηση του περιβάλλοντος της τάξης:
-Η μετακίνηση του παιδιού με ΔΕΠ-Υ σε θέση κοντά στον εκπαιδευτικό και μακριά από τα άλλα παιδιά μπορεί να μειώσει τη διασπαστική συμπεριφορά του και, ταυτόχρονα, δίνει στον εκπαιδευτικό την ευκαιρία για καλύτερη παρατήρηση του παιδιού.
-Η τάξη θα πρέπει να είναι καλά οργανωμένη και δομημένη, με το καθημερινό πρόγραμμα και τους κανόνες αναρτημένους σε εμφανές σημείο.
-Σημαντικό είναι ο νηπιαγωγός να δημιουργήσει στην αίθουσα έναν μικρό χώρο επαναφοράς (time-out) στον οποίο το παιδί που βρίσκεται σε ένταση θα έχει την ευκαιρία να απομονωθεί και να ηρεμήσει.
Σε ένα προνήπιο με ΔΕΠ-Υ είναι απαραίτητη και η τροποποίηση του τρόπου της διδασκαλίας :
-Για να μπορέσουν τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ να μείνουν συγκεντρωμένα σε μια εργασία θα πρέπει να είναι ενδιαφέρουσα για αυτά. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με: την επιλογή θέματος ή δραστηριότητας που να είναι κοντά στα ενδιαφέροντά τους, την παρουσίαση με χρήση οπτικο-ακουστικών μέσων, την παροχή δυνατότητας επιλογής ανάμεσα σε δραστηριότητες, την καθιέρωση μικρών διαλειμμάτων με φυσικές ή χαλαρωτικές δραστηριότητες.
-Για να εξασφαλισθεί η ολοκλήρωση μιας δραστηριότητας από το παιδί ή να μπορέσει να παρακολουθήσει μια μεγάλη εργασία, καλό θα ήταν να τη διαχωρίσει ο εκπαιδευτικός σε μικρότερα τμήματα.
-Μία ακόμα τεχνική για να παραμείνει ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ σε μια δραστηριότητα είναι να του επιτραπεί να κινηθεί μέσα στην τάξη, θέτοντάς του κάποια αρμοδιότητα (να σβήσει τον πίνακα, να μοιράσει χαρτιά στα παιδιά κ.ά.). Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι ο μαθητής με ΔΕΠΥ έχει ανάγκη να διοχετεύσει την κινητικότητά του.
Τεχνικές ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων
Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ συχνά έχουν ελλιπείς κοινωνικές δεξιότητες. Εξαιτίας της παρορμητικότητάς τους μπορεί να διακόπτουν ή να χαλάνε το παιχνίδι των άλλων παιδιών, και, πολλές φορές, δεν μπορούν να ακολουθήσουν τους κανόνες ενός παιχνιδιού. Λόγω της συμπεριφοράς τους συχνά περιθωριοποιούνται από τους συνομηλίκους τους.
Έτσι, είναι σημαντική η εκπαίδευσή τους σε κοινωνικές δεξιότητες, η ανάπτυξη της ενσυναίσθησης, η διαχείριση του θυμού και της επιθετικότητας, η συμμόρφωση με τους κανόνες της ομάδας κ.ο.κ. Ορισμένα μέσα για την εκπαίδευση κοινωνικών δεξιοτήτων είναι η συμμετοχή σε δυαδικά παιχνίδια ή ομαδικές δραστηριότητες, τα παιχνίδια ρόλων, οι κοινωνικές ιστορίες.
Διάβασε επίσης: Τι είναι η ΔΕΠΥ και σε τι διαφέρει από τη ζωηράδα;
Βιβλιογραφία:
Αρώνη – Βουρνά, Σ. (2018) Διαταραχή Επικέντρωσης Προσοχής και Υπερ-κινητικότητας (ΔΕΠΥ). Με τη ματιά του παιδιάτρου. Μέρος Α΄. Παιδιατρική: τετραμηνιαίο επιστημονικό περιοδικό της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας, 81(3), σελ.198-222.
Κάκουρος, Ε. & Μανιαδάκη, Κ. (2012) Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα: Θεωρητικές προσεγγίσεις & θεραπευτική αντιμετώπιση, Gutenberg.
Παπαναστασίου, Φ. (2019) ΔΕΠΥράζει, Πεδίο.
Σκαλούμπακας, Χ. (2017) Παιδαγωγική προσέγγιση μαθητών με Προβλήματα Συμπεριφοράς και Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Εκπαιδευτικό υλικό για την παράλληλη στήριξη και την ένταξη μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στο σχολείο (σελ.161-180), Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής.
Τάφα, Ε. (1998) Συνεκπαίδευση παιδιών με και χωρίς προβλήματα μάθησης και συμπεριφοράς, Ελληνικά Γράμματα.
Ακολουθήστε το Miss or Madam στο Facebook και στο Instagram.