Οι δυσκολίες στη γραφή και στη γραφοκίνηση είναι από τις συχνές αιτίες παραπομπής ενός παιδιού σε εργοθεραπευτή. Μάλιστα, η συχνότητα που εμφανίζονται τέτοιες δυσκολίες φαίνεται ολοένα να αυξάνεται.
Γιατί μπορεί να συμβαίνουν δυσκολίες στη γραφή και στη γραφοκίνηση;
Σύμφωνα με άρθρο στην εφημερίδα «The Guardian», παιδίατροι και εργοθεραπευτές στη Μ.Βρετανία επισημαίνουν ότι τα παιδιά δυσκολεύονται, όλο και περισσότερο, στο να κρατήσουν σωστά το μολύβι, λόγω της εκτεταμένης χρήσης της τεχνολογίας.
Εξηγούν ότι η αυξημένη χρήση κινητών τηλεφώνων και tablet από τα παιδιά, στην ουσία, εμποδίζει την ανάπτυξη της δύναμης και της επιδεξιότητας των χεριών τους. Και αυτό γιατί η απασχόληση των παιδιών με ηλεκτρονικές συσκευές τούς στερεί χρόνο από δραστηριότητες που δυναμώνουν τους μυς των χεριών, όπως οι κατασκευές με τουβλάκια, τα παιχνίδια με κορδόνια, παιχνίδια με κόψιμο, αυτοκόλλητα κ.ο.κ.
Επιπλέον, ο σύγχρονος τρόπος ζωής στερεί από τα παιδιά τις ευκαιρίες για παιχνίδι σε εξωτερικό χώρο, στη φύση ή σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους, όπως πάρκα και παιδικές χαρές.
Αποτέλεσμα είναι, μεταξύ άλλων, η ελαχιστοποίηση των ευκαιριών για κίνηση (τρέξιμο, πηδήματα, παιχνίδια με μπάλες) και, κατ’ επέκταση, για την ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων όλου του σώματος (δύναμη, συντονισμός), αλλά και των χεριών.
H γραφή είναι μία βασική δεξιότητα για τα παιδιά σχολικής ηλικίας. Συμβάλλει στην έκφραση, στην επικοινωνία και στην καταγραφή ιδεών αλλά και καθορίζει σε σημαντικό βαθμό την επίδοση του παιδιού στο σχολείο.
Η γραφή αναπτύσσεται σταδιακά, αφού εξαρτάται άμεσα από την κινητική, αντιληπτική και νοητική εξέλιξη του παιδιού.
Τα στάδια της ανάπτυξης της γραφοκινητικής δεξιότητας είναι:
1-2 ετών: το παιδί πιάνει το μολύβι συνήθως με παλαμιαία σύλληψη (palmar grasp), αρχίζει να μουτζουρώνει.
2-3 ετών: μπορεί να πιάνει το μολύβι με όλα τα δάκτυλα ή με σύλληψη πρηνισμού (digital pronate grasp). Αρχίζει να μιμείται κάθετες γραμμές, προσπαθεί να σχηματίσει κύκλο, και, αργότερα, μιμείται οριζόντιες γραμμές.
3 ετών: μπορεί να αντιγράψει κάθετη, οριζόντια γραμμή και κύκλο, μιμείται τον σχηματισμό σταυρού.
3-4 ετών: μπορεί να πιάνει με τετραποδική (quadrupod) ή στατική τριποδική σύλληψη (static tripod grasp).
4-5 ετών: πιάνει το μολύβι με δυναμική τριποδική σύλληψη (Dynamic tripod grasp). Αντιγράφει σταυρό και αργότερα τετράγωνο. Χρωματίζει μια εικόνα εντός πλαισίων και σχεδιάζει άνθρωπο με 2-4 μέλη σώματος.
5-6 ετών: αντιγράφει τρίγωνο και Χ, γράφει το όνομά του, ζωγραφίζει άνθρωπο με 5-6 μέλη σώματος. Στην ηλικία των 6 ετών αντιγράφει τα γράμματα της αλφαβήτου και αριθμούς.

Διάβασε επίσης: Όταν οι γονείς διαβάζουν το παιδί τους για το σχολείο
Πώς εντοπίζονται οι δυσκολίες στη γραφή;
Οι δυσκολίες στη γραφοκίνηση μπορούν να εντοπιστούν εγκαίρως από την προσχολική ακόμη ηλικία από τους γονείς ή τους παιδαγωγούς.
Συνήθως, όμως, γίνονται αντιληπτές στα νήπια ή στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, όταν το παιδί πιάνει με περίεργο τρόπο το μολύβι, δυσκολεύεται να σχηματίσει σχήματα, αριθμούς και γράμματα, αργεί πολύ να ολοκληρώσει το γράψιμο ή παραπονιέται ότι κουράζεται το χέρι του, και αποφεύγει τις δραστηριότητες ζωγραφικής και γραφής.
Οι κυριότερες διαταραχές της γραφής είναι η κακογραφία και η Δυσγραφία
Η κακογραφία είναι η άσχημη εικόνα γραπτού, με δυσανάγνωστα γράμματα, που, συνήθως, σχετίζεται με ανωριμότητα στην κινητικότητα και δεν επηρεάζει την ορθογραφία.
Η Δυσγραφία είναι μία νευρολογική διαταραχή που ανήκει στις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, και, συχνά, συνυπάρχει με τη Δυσλεξία. Οι δεξιότητες γραφής στο παιδί με Δυσγραφία είναι σημαντικά κατώτερες από τις αναμενόμενες της ηλικίας του, της νοημοσύνης και της εκπαίδευσής του.
Τα κυριότερα συμπτώματα της Δυσγραφίας είναι:
- δυσανάγνωστα γράμματα,
- ακανόνιστο μέγεθος γραμμάτων,
- χρήση μικρών και κεφαλαίων γραμμάτων μέσα στην ίδια λέξη,
- παράλειψη, αντικατάσταση ή απουσία γραμμάτων/συλλαβών,
- ορθογραφικά λάθη,
- απουσία στίξης,
- δυσκολία τοποθέτησης των γραμμάτων στον χώρο (προσανατολισμός γραμμάτων, γραφή πάνω στη γραμμή του τετραδίου, τήρηση των περιθωρίων),
- απουσία κενού διαστήματος ανάμεσα στις λέξεις,
- ημιτελείς λέξεις μέσα σε προτάσεις,
- μη λειτουργικό κράτημα μολυβιού,
- άβολη στάση σώματος,
- πόνος και κούραση κατά τη διάρκεια του γραψίματος,
- δυσκολία στην οργάνωση των σκέψεων στο χαρτί,
- αργή ταχύτητα γραφής και αντιγραφής.
Πώς βοηθάει ο εργοθεραπευτής το παιδί με δυσκολίες στη γραφή;
Ένας εργοθεραπευτής θα παρατηρήσει το παιδί κατά τη γραφή αυθόρμητου κειμένου, κειμένου με υπαγόρευση και την αντιγραφή κειμένου, καθώς και κατά τη ζωγραφική. Σε μικρότερες (προσχολικές) ηλικίες παρατηρείται η αντιγραφή σχημάτων, η ζωγραφική ελεύθερου σχεδίου και η ζωγραφική συγκεκριμένου θέματος.
Θα αξιολογήσει το σύνολο των αισθητικο-κινητικών και αντιληπτικών δεξιοτήτων του παιδιού, για να εντοπίσει πού οφείλονται οι γραφοκινητικές δυσκολίες του καθώς και άλλες δυσκολίες που μπορεί να συνυπάρχουν.
Διάβασε επίσης: Γιατί ένα παιδί χρειάζεται εργοθεραπευτική παρέμβαση και πώς θα ωφεληθεί;
Οι σημαντικότερες δεξιότητες που σχετίζονται με τη γραφή είναι:
-η στάση σώματος,
-η λεπτή κίνηση,
-ο μυϊκός τόνος,
-η σύλληψη του μολυβιού,
-η πλευρίωση,
-η κιναίσθηση,
-ο αμφίπλευρος συντονισμός,
-ο οπτικο-κινητικός συντονισμός,
-η όραση και η οπτική οξύτητα,
-η οπτική αντίληψη,
-η πράξη (Praxis).
Αφού ολοκληρωθεί η αξιολόγηση, ο εργοθεραπευτής σχεδιάζει το πρόγραμμα της παρέμβασης που περιλαμβάνει:
- Τη βελτίωση των αισθητικο-κινητικών δεξιοτήτων του παιδιού.
- Την ανάπτυξη γραφοκινητικών δεξιοτήτων με ασκήσεις ή με συγκεκριμένα προγράμματα αντιμετώπισης της Δυσγραφίας (“Speed-up”, “write from the start”, “handwriting without tears”).
- Τη χρήση προσαρμογών, όπως ειδικές λαβές στα μολύβια, αλλαγές στη θέση της επιφάνειας γραφής, αλλαγές στο χαρτί.
- Τη συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς του παιδιού για τη δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων, ώστε να διευκολυνθεί η βελτίωση της γραφής.
- Την ανάπτυξη αυτοεκτίμησης και κινήτρου στο παιδί, καθώς συχνά τα παιδιά με γραφοκινητικές δυσκολίες ή Δυσγραφία αποφεύγουν τις δραστηριότητες γραψίματος και έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση.
Διάβασε επίσης:Είναι το παιδί μου έτοιμο να φοιτήσει στην Α΄ Δημοτικού;
Βιβλιογραφία:
Αλεξάνδρου,Σ. (2013) «Δυσγραφία» Σημειώσεις διήμερου σεμιναρίου για Εργοθεραπευτές
Τσίπρα,Ι. (1999) Εργοθεραπεία και Γραφή, Εργοθεραπεία (επίσημο περιοδικό του Συλλόγου Ελλήνων Εργοθεραπευτών) τεύχος 10.
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders American Psychiatric Pub.Tseng,M.H., Sharon A. Cermak, S.A., (1993) The Influence of Ergonomic Factors and Perceptual-Motor Abilities on Handwriting Performance, The American journal of Occupational Therapy, vol.47
Ακολουθήστε το Miss or Madam στο Facebook και στο Instagram.