Η κουλτούρα της θετικότητας έχει, αναμφισβήτητα, κερδίσει έδαφος τα τελευταία χρόνια, ειδικότερα με την ιλιγγιώδη ανάπτυξη των social media, μέσω των οποίων προωθείται η κατασκευή ενός «άρτιου» εαυτού, απαλλαγμένου από ψεγάδια σωματικής και ψυχολογικής φύσης. Παρασυρμένοι σε αυτόν τον κατακλυσμό εξιδανικευμένων εικόνων, δύσκολα μας μένουν περιθώρια ενδοσκόπησης, ώστε να παρατηρήσουμε τι συναισθήματα μάς προκαλούν.
Η προαγωγή της ευημερίας και η ψυχολογική ενδυνάμωση του ατόμου έχουν εξαιρετική σημασία. Εντούτοις, η πίεση για θετικά συναισθήματα (τοξική θετικότητα), μία τάση που προάγεται, κατά κόρον, μέσω εκφράσεων, όπως «μην το σκέφτεσαι», «σκέψου θετικά», «πρέπει να έχεις θετική ενέργεια» κ.ά. από αυτόκλητους ειδικούς και βιβλία αυτοβοήθειας/ αυτό-βελτίωσης μάς οδηγεί σε συνεχή ντροπή, εφόσον δεν εναρμονιζόμαστε.
Αυτή η «τυραννία της χαράς», καθώς και η θέση μη ρεαλιστικών στόχων, η άρνηση της πραγματικότητας, όταν συμβαίνει κάτι δυσάρεστο, και η αποφυγή της βίωσης και της έκφρασης των αρνητικών συναισθημάτων μπορεί, εκ πρώτης όψεως, να επιφέρουν θετικά αποτελέσματα και κάποιος -τουλάχιστον επιφανειακά- να παρουσιάζει την κοινωνικά αρεστή εικόνα ενός ανέμελου και χαμογελαστού ατόμου, ενίοτε, όμως, κρύβουν πίσω τους την περίφημη «χαμογελαστή κατάθλιψη».
Τοξική θετικότητα
Χαρακτηριστικά, μία αρχή που διατηρεί εξέχουσα θέση στις παραπάνω θεωρίες είναι ότι «ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει την ευτυχία του, αρκεί να το θέλει και να προσπαθήσει». Όσο αισιόδοξη κι αν ακούγεται αυτή η πρόταση, απέχει παρασάγγας από την πραγματικότητα, υποβαθμίζοντας τα υποκειμενικά βιώματα και τις αρνητικές πτυχές της ζωής.
Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι αποδίδει μία ευθύνη, κάνοντας τους ανθρώπους να αισθάνονται ενοχές σε περίπτωση που δε φθάσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα, καθώς οι ίδιοι φταίνε και «απέτυχαν», παραδείγματος χάριν όταν κάποιος μάχεται με μια ασθένεια, και καταλήγει να πιστεύει ότι εκείνος δεν προσπαθεί όσο πρέπει.
Η ανοχή της αβεβαιότητας δεν είναι αυτονόητη υπόθεση
Στο ίδιο πλαίσιο, αντίστοιχη πίεση θετικότητας ενδέχεται να βιώνουν ορισμένοι και κατά την περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού. Το άγχος και οι πιέσεις που δημιουργούν η αβεβαιότητα της ασθένειας και οι περιορισμοί του lockdown δεν αντιμετωπίζονται με το «να μην το σκεφτόμαστε» ούτε με τον συνεχή βομβαρδισμό ιδεών και τρόπων για το πώς θα έπρεπε να αξιοποιηθεί «ιδανικά», «σωστά» και «παραγωγικά» ο χρόνος της καραντίνας και της παραμονής στο σπίτι. Αυτό, από την άλλη πλευρά, δε σημαίνει ότι θα πρέπει να σκεφτόμαστε συνέχεια το χειρότερο. Όμως, είναι φυσιολογικό να περνάμε όλοι δύσκολα, και ας το πούμε ανοιχτά. Η ανοχή της αβεβαιότητας δεν είναι αυτονόητη υπόθεση.
Η ευτυχία των ανθρώπων δεν είναι αυτονόητη. Επιπλέον, υπό μια ευρύτερη οπτική, είναι σημαντικό να απενεχοποιηθεί η έννοια της «αρνητικότητας». Η ευτυχία των ανθρώπων δεν είναι αυτονόητη, ούτε οφείλει να ορίζεται από καθολικά κριτήρια επιμελώς οριοθετημένα. Η εικόνα ενός διαρκώς χαρούμενου ατόμου, που τίποτα δεν μπορεί να το λαβώσει, κατευθείαν μοιάζει πλασματική.
Η θέαση παρόμοιων εικόνων σε καθημερινή βάση στα σόσιαλ μίντια οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο σύγκρισης που εμπεριέχει άγχος και ζήλια. Ταυτόχρονα, μπορεί να είναι και μία αιτία της «κρυφής», «ένοχης» χαράς που οι περισσότεροι νιώθουν, κουτσομπολεύοντας τα αρνητικά νέα των άλλων. Έτσι, η θετικότητα γίνεται τοξική.
Η ζωή περιλαμβάνει ευχάριστες, δυσάρεστες ακόμα και τραγικές στιγμές
Θα συμβούν πολλά πράγματα κατά τη διάρκειά της που θα προξενήσουν θυμό, πόνο, ντροπή, άγχος, ενοχές και λύπη. Μερικές φορές σε μια δύσκολη κατάσταση μπορεί να περάσουμε και από όλα τα παραπάνω στάδια. Πρόκειται για μία διαδικασία, η βίωση της οποίας δύναται να είναι και μακροπρόθεσμα θεραπευτική. Η άρνηση των δυσάρεστων συναισθημάτων δεν τα εξαφανίζει. Όταν αυτά δεν εκφράζονται, συχνά συσσωρεύονται και δημιουργούν εσωτερική πίεση, εξάντληση και χρόνιο στρες.
Προς την εξισορρόπηση της συναισθηματικής μας κατάστασης θα βοηθούσε η ενίσχυση της ενημερότητάς μας για το πώς νιώθουμε. Η αναζήτηση βοήθειας σε αυτές τις περιπτώσεις δε συνεπάγεται, σε καμία περίπτωση, αδυναμία, αλλά συνιστά δύναμη και, συχνά, ανάγκη.
Η αποδοχή και η έκφραση των δυσάρεστων συναισθημάτων μπορεί να οδηγήσει στην υγιή αντιμετώπισή τους, χωρίς συνεχή επικριτικότητα, στην ενδυνάμωση της ανθεκτικότητας, στην ανάπτυξη υγιών σχέσεων και στην ενίσχυση της ενσυναίσθησης.
Η ανθρώπινη φύση είναι πολυδιάστατη, και τα αρνητικά συναισθήματα μέρος της, θέλουμε δε θέλουμε. Άλλωστε, επειδή γνωρίζουμε τη θλίψη, μπορούμε να κατανοήσουμε τους άλλους και αντίστοιχα, να μας κατανοήσουν και εκείνοι.
Συγγραφή : Σαββίνα Ντουρακοπούλου, ψυχολόγος
Συγγραφή & επιμέλεια : Σπύρος Καλημέρης, ψυχίατρος ψυχοθεραπευτής
Πρώτη δημοσίευση του άρθρου στο kalimeristherapist.com
Φωτογραφία από spectrumeghs.com
Διάβασε επίσης: Τοξικές σχέσεις: άραγε υπάρχουν;
Ακολουθήστε το Miss or Madam στο Facebook και στο Instagram.
